Panele należą do grupy metod opartych na prezentacji i wykorzystaniu niestrukturyzowanej wiedzy eksperckiej. Są one bardzo popularną metodą foresightu, jednak ich systematyzacja nie jest prosta, gdyż stosowane są w bardzo zróżnicowanym kontekście i w bardzo odmiennych projektach. Z jednej strony panele stanowią formę organizacji procesu foresight: z reguły tworzony jest jeden Panel Główny, złożony z ekspertów kluczowych projektu, oraz szereg paneli tematycznych, które opracowują szczegółowe zagadnienia i przedstawiają je ekspertom Panelu Głównego. W panelach tematycznych dokonywana jest ocena stanu wiedzy w danej szczegółowej dziedzinie (poddziedzinie badania foresightowego), wstępna priorytetyzacja problemów i dziedzin badawczych oraz obszarów technologii, formułowanie tez i pytań do badania delfickiego w pierwszej i kolejnych rundach badania, następnie analiza, dyskusja i opracowanie udzielonych odpowiedzi. Zadaniem Panelu Głównego jest zatwierdzanie propozycji paneli tematycznych dotyczących zakresu badań w dziedzinach szczegółowych, opracowanie końcowych rekomendacji, scenariuszy dotyczących pełnego zakresu badania foresightowego, a także – wespół z Komitetem Sterującym projektu – monitorowanie całokształtu przebiegu badań foresightowych, w tym prac paneli tematycznych. Podobny do przedstawionego wyżej schemat organizacyjny został przyjęty przez większość projektów foresightowych realizowanych w ostatnich latach w Polsce.
Z drugiej strony, przez panele eksperckie rozumie się często posiedzenia i dyskusje panelowe ekspertów. Odgrywają one ważną rolę w przebiegu badań foresightowych, jako miejsce syntezy różnych wyników badawczych i poglądów ekspertów. W szczególności, dyskusje panelowe są częścią cyklu badania delfickie –> budowa scenariuszy –> przedstawienie rekomendacji dla decydentów. Dyskusja panelowa (lub szereg takich dyskusji) poprzedza z reguły badanie delfickie służąc do wstępnej priorytetyzacji tematów i formułowania tez, następnie – po realizacji badania - budowa konsensusu dotyczącego uzyskanych wyników następuje również podczas dyskusji panelowej ekspertów. Dyskusje takie mogą być tez organizowane pomiędzy poszczególnymi rundami badania. Posiedzenia paneli ekspertów i dyskusje panelowe są często łączone z różnymi formami stymulacji interakcji intelektualnej uczestników, takimi jak techniki brainstormingu (tzw. „burzy mózgów”), SWOT lub SWOTC, stymulacja kreatywności (KJ Ho) i in. Ekspert prowadzący lub sekretarz panelu powinni przy tym dbać o ukierunkowanie, systematyzację i zapis przebiegu dyskusji. Motywem wspólnym dla obu pojęć jest fakt, że dyskusje panelowe są często połączone z posiedzeniami paneli ekspertów projektu foresightowego, chociaż mogą w nich brać udział zaproszeni eksperci zewnętrzni.
Ogólnie, członkami paneli eksperckich oraz uczestnikami dyskusji panelowych powinni być wybitni specjaliści z danej dziedziny oraz z dziedzin interdyscyplinarnych, którymi w przypadku foresightu technologicznego lub regionalnego są eksperci z zakresu ekonomii, socjologii, politologii, a także specjaliści praktycy: wybitni menedżerowie, wynalazcy, przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu i funduszy venture capital.
Powstało wiele szczegółowo opracowanych metod organizacji paneli i prowadzenia badań w panelach eksperckich dostosowanych do różnych potrzeb projektowych. Na naszej stronie można znaleźć opis jednej z nich, a mianowicie metody Metoda Warsztatów Modyfikowanych, która jest zalecana do stosowania zwłaszcza w projektach foresightu regionalnego.
Opracowanie: FPB
