Analiza SWOTC – zorientowane praktycznie rozszerzenie powszechnie znanej metody SWOT, wprowadzone i zastosowane po raz pierwszy w projekcie finansowanym ze środków 5. Programu Ramowego UE FISTERA (Foresight of the Information So­ciety in European Research Area), jest podstawą tworzenia każdej koncepcji strategicznej, pozwala także na diagnozę stanu. Jest analizą słabych i mocnych stron oraz szans, zagrożeń i wyzwań (ang. Strengths, We­aknesses, Opportunities, Threats, Challanges analysis). Jako czynniki egzogenne wyróżnia się w niej, obok możliwości i zagrożeń, także działające w przyszłości wyzwania, które mogą przekształcić się zarówno w możliwości jak i w zagrożenia, w zależności od podejmowanych decyzji lub zdarzeń niezależnych od decydenta. Pozwala ona jednak na poszerzenie możliwości zależnych od właściwego podejmowania decyzji czy dobrego rozpoznania i monitorowania warunków otoczenia i jest szczególnie przydatna w foresightcie korporacyjnym, gdzie istota metody sprowadza się do wskazania stanu przedsiębiorstwa oraz określenia, jak na jego rozwój wpływają czynniki zewnętrzne (otoczenie) i wewnętrzne (potencjał własny). Słabe i mocne strony określane są w odniesieniu do czynników wewnętrznych, natomiast szanse i zagrożenia mają źródła poza badanym obszarem. Analiza SWOT lub SWOTC często stanowi podstawowy materiał do budowania strategii rozwoju, czy strategii konkurencji.

Metoda SWOTC jest oparta na prostym schemacie klasyfikacji: wszystkie czynniki mające wpływ na bieżącą i przyszłą pozycję organizacji dzieli się na:

• Wewnętrzne pozytywne – mocne strony (S),
• Wewnętrzne negatywne – słabe strony (W),
• Zewnętrzne pozytywne – szanse (O),
• Zewnętrzne negatywne – zagrożenia (T),
• Czynniki przyszłe, mogące przekształcić się w szanse lub zagrożenia – wyzwania (C).

W swojej najprostszej postaci metoda SWOTC polega na wypełnianiu przez ekspertów pięciopolowej tabeli, zawierającej wypunktowane siły, słabości oraz szanse, zagrożenia i wyzwania. Inny wariant metody – TCOWS, gdzie silne i słabe strony tworzą jedną oś układu współrzędnych, a zagrożenia, wyzwania i szanse – drugą, pozwala na określenie rodzaju związków pomiędzy silnymi i słabymi stronami – jako czynnikami obecnymi, na zidentyfikowane czynniki przyszłe. Metoda SWOTC pozwala łatwo przejść od etapu analizy do etapu planowania strategicznego, a wyróżnienie czynników niezależnych od poziomu organizacyjnego badań wskazuje na warunki brzegowe, które trzeba brać pod uwagę przy projektowaniu wizji rozwoju. Z analizy SWOTC można też wywnioskować, w jakim stopniu wyzwania mogą stać się słabą stroną, zagrożeniem, czy może szansą..

W projekcie "Odpady nieorganiczne przemysłu chemicznego – foresight technologiczny” (www.inorganicwaste.eu) zaimplementowano wariant analizy SWOTC online, w którym oprócz możliwości wyboru cech zdefiniowanych, w każdej kategorii eksperci mogli również podawać swoje własne propozycje, których nie ma na liście cech. Dla każdej wybranej z listy lub zdefiniowanej cechy możliwe jest ustalenie współczynnika istotności określającej w jakim stopniu dana cecha wpływa zdaniem eksperta na analizowany obiekt. Po zebraniu danych z analiz wykonanych przez ekspertów dla poszczególnych obiektów możliwe jest określenie zbiorczej krotności występowania cech, które zostały przyporządkowane do danych grup oraz uśrednionej istotności oddziaływania danej cechy.

Na podstawie najczęściej wybieranych przez ekspertów cech oraz ich istotności poszczególne grupy czynników można  poddać analizie wzajemnych powiązań TOWSC. Przykład tabeli TOWSC podany jest na rysunku.

Rys. Tabela powiązań TOWSC dla czynników strategicznych SWOTC.

W zamieszczonym na rysunku 1. przykładzie występują następujące zależności :

• W segmencie S-O: A – silna strona szczególnie sprzyja szansie; B – silna strona sprzyja szansie,
• W segmencie S-T: A – silna strona bardzo łagodzi zagrożenie; B – silna strona łagodzi zagrożenie,
• W segmencie W-S: C – słaba strona poważnie przeszkadza szansie; D – słaba strona przeszkadza szansie,
• W segmencie W-T: C – Słaba strona potęguje zagrożenie; D – słaba strona zwiększa zagrożenie,
• Niewypełnione pola tabeli oznaczają brak powiązania.

Ogólnie, analiza powiązań TOWSC sprowadza się to do odpowiedzi na następujące pytania:

• Czy dana mocna strona pozwoli wykorzystać daną szansę?
• Czy dana mocna strona pozwoli zniwelować dane zagrożenie?
• Czy dana mocna strona pozwoli na przekształcenie danego wyzwania na szansę?
• Czy dana słaba strona ogranicza możliwość wykorzystania danej szansy?
• Czy dana słaba strona potęguje ryzyko związane z danym zagrożeniem?
• Czy dana słaba strona zwiększa prawdopodobieństwo przekształcenia danego wyzwania w zagrożenie?

Analizując podane przez ekspertów cechy dotyczące wyzwań i porównując ich istotność oraz występowanie z  analogicznymi cechami przypisanymi dla szans lub zagrożeń określić można, które z nich mogą przekształcić się w szanse lub zagrożenia.

Opracowanie: FPB

Metody Foresightu